بررسی وضعیت فعالیت‌های رادیوی مشهد به مناسبت روز رادیو
«شهرآرا» به مناسبت ۱۲ دی ماه روز رادیو، وضعیت فعالیت‌های رادیوی مشهد را بررسی می‌کند.
ریحانه موسوی | شهرآرانیوز؛ رادیو به عنوان یکی از قدیمی‌ترین و تأثیرگذارترین رسانه ها، همواره نقش مهمی در انتقال اطلاعات، فرهنگ و سرگرمی ایفا کرده است. با پیشرفت فناوری و ظهور رسانه‌های دیجیتال، رادیو نیز دچار تغییرات اساسی شده است. امروزه، این رسانه با چالش‌ها و فرصت‌های جدیدی روبه رو است که نیازمند بررسی دقیق و تحلیل شرایط اکنون آن است. در این گزارش، به بررسی وضعیت کنونی رادیو مشهد خواهیم پرداخت. در این نوشتار، با سه هنرمند عرصه رادیو و نمایش‌های رادیویی درباره شرایط فعلی رادیو و شناسایی راهکار‌هایی برای تقویت جایگاه آن در دنیای امروز به گفت‌و‌گو پرداخته‌ایم.
رقابت رادیو خراسان با رادیو نمایش
مهران مطیع بازیگر تئاتر، سینما، تلویزیون و رادیو درباره ساختار رادیوی استان می‌گوید: در استان به طور کلی دو رادیو داریم؛ رادیو خراسان رضوی که در صدا و سیما است و دیگری رادیو زیارت که در ساختمان صبا قرار دارد و مدتی است فعالیت این دو رادیو گسترده شده است. در حیطه نمایش‌های رادیویی نیز سعی می‌کنیم یک تا دو نمایش در طول هفته ارائه دهیم. این موارد باعث شده کار در رادیو شکوفا شود و مردم هم از این موضوع استقبال کردند.
وی درباره سیاست‌های جذب و حفظ مخاطبان در دنیای پر رقابت رسانه‌ای امروز، بیان می‌کند: عوامل رادیو سعی می‌کنند اخبار درست، صحیح و به روز را ارائه دهند. اکنون رادیوی مشهد در بخش اجرای نمایش شرایط بسیار خوبی دارد و می‌تواند ادعا کند با آثار «رادیو نمایش» در حال رقابت هستیم. آثار شبکه استانی چندین بار در جشنواره‌ها مقام‌های بسیار خوبی را کسب کرده‌اند. در دهه اخیر شاهد این موفقیت‌ها هستیم در صورتی که قبلا بسیار ضعیف‌تر بود.
مطیع می‌افزاید: مشهد یک شهر زیارتی است؛ اطلاعات صحیح درباره مکان‌های گردشگری از طریق رادیو در اختیار گردشگران و زائران قرار می‌گیرد و بسیار خوب می‌توانند از رادیو استفاده کرده و اطلاعات مورد نیاز خود را از طریق آن پیدا کنند. جنگ‌های شادی در اعیاد و برنامه‌های مذهبی در زمان شهادت‌ها هم همیشه پابرجاست.
وی با اشاره به اینکه از نویسندگان نمایش‌های رادیویی می‌خواهیم تا ژانر‌های مختلفی را بنویسند، خاطرنشان می‌کند: این ژانر‌ها تا حد زیادی با سلیقه مخاطبان ما هماهنگ است. تنوع نمایش با موضوع‌های سیاسی، اجتماعی، تاریخی و جغرافیایی، باعث شده مخاطبان ما به موضوع مورد علاقه خود جذب شوند.
«رادیو نما» در رادیو خراسان رضوی فعال است و از طریق آن قسمت‌هایی را به صورت فیلم و عکس اطلاع رسانی می‌کنند. اما اکنون مدتی است که «رادیو نما» و «رادیو زیارت» با مشکل روبه رو شده و قطع هستند. این هنرمند درباره استفاده رادیو از پلتفرم‌های پادکستی می‌گوید: پادکست‌ها و رادیو هر کدام سیاست‌ها و نیز مخاطبان خود را دارند. افرادی که به هر نحوی به تلویزیون دسترسی ندارند، از رادیو استفاده می‌کنند و رادیو هم می‌تواند برای آن‌ها یک منبع اطلاع رسانی روزانه باشد و هم نوعی سرگرمی است.
در پادکست مطالب از قبل ضبط شده و یک سری اطلاعات جامع و مفید به مخاطبان می‌دهد، اما حاوی اطلاعات روز نیست. گاهی اطلاعاتی از پادکست‌ها پخش می‌شود که معمولا ساعت ها، روز‌ها و سال‌ها از آن‌ها گذشته است. ضمن اینکه برنامه‌های رادیویی متنوع بوده و خسته کننده نیست.
وی استفاده از هوش مصنوعی در رادیو را مفید نمی‌داند و می‌افزاید: این تکنولوژی ما را به سمت بیهودگی برده و واقعیت را از ما می‌گیرد. شاید از نظر علمی و پیشبرد اهداف آن مفید باشد، اما از نظر محتوا خطرناک است.
هوش مصنوعی نباید باعث از بین رفتن اصالت‌ها شود
عباس طاهری، نویسنده، کارگردان، تهیه کننده و گوینده رادیو، نمایش‌های رادیویی را دارای جایگاه انکارناپذیری درتسخیر و افسون ذهن و اندیشه جامعه می‌داند و می‌گوید: نمایش رادیویی پرنیانی است بین تخیل و واقعیت. بدین معنا که با به کار انداختن تخیل مخاطب خود، او را در دنیایی وارد می‌کند که می‌تواند از واقعیت‌های جامعه سرچشمه بگیرد یا حتی داستان‌ها را به گونه‌ای در ذهن مخاطب پیش ببرد، که واقع گرایانه باشد.
حتی داستان‌هایی که رنگ و بوی فولکلور بدهد. چرا که همان قصه‌های فولکلور هم ریشه در واقعیت‌هایی دارد که از فرهنگ جامعه سرچشمه گرفته و ما هم در نمایش‌های رادیویی به نوعی فرهنگ سازی می‌کنیم. بدین جهت است که نمایش رادیویی اهمیت پیدا می‌کند.
وی درباره جایگاه رادیو خراسان رضوی در کشور بیان می‌کند: هر رادیو در جایگاه خود رسالتی را بر دوش می‌کشد و تنوع شبکه‌های رادیویی هم، به همین دلیل است. رادیو خراسان رضوی، هم جایگاه خود را در راستای بومی سازی دارد و هم مربوط به مسائل استان است. رادیوی هر منطقه و استان، وظیفه بومی سازی در همان خطه را دارد و اگر کل شبکه‌های رادیویی را کنار بگذارید، رادیو‌های استانی رنگ آمیزی فوق العاده‌ای از فرهنگ، اصالت و مردمی بودن دارند. این امر می‌تواند برای مخاطب خارج از استان هم شنیدنی و جالب باشد. گاهی تلفن‌های شنونده‌های خارج از استان هم، گویای این تأثیرپذیری برروی مخاطب است.
این کارگردان خلاقیت را یک عنصر جدانشدنی در برنامه سازی رادیویی قلمداد و خاطرنشان می‌کند: رادیو برای حفظ و تداوم حیات خود از به روز بودن بی بهره نیست. آنچه که اتفاق می‌افتد در خود جریان برنامه سازی برای مخاطب شکل می‌گیرد. اینکه از رادیو به عنوان رسانه‌ای گرم یاد می‌کنند، به این دلیل است که با زبانی ساده، عمیق‌ترین مفاهیم را به مخاطب خود ارائه می‌دهد. رادیو اصالت خود را حفظ کرده و خواهد کرد، چرا که مردم خوب ما دارای اصالت هستند، به همین دلیل رادیو هنوز در قلب مخاطب می‌تپد و به خاطر تعدد شبکه‌های تلویزیونی به انزوا نرفته است.
طاهری درباره تأثیر ظهور پادکست‌ها و پلتفرم‌های دیجیتال بر نحوه تولید و توزیع محتوای رادیویی بیان می‌کند: این ابزار‌ها اگر در راستای خواسته‌های مردم به آن‌ها خوراک دهند و باعث غنی شدن فضای فرهنگی جامعه شوند، خوب هستند و می‌توانند در جذب شنونده هم بسیار مؤثر باشند. آنچه که در رادیو اتفاق می‌افتد و به مخاطب ارائه می‌شود، حاصل پژوهش، تعهد کاری و علاقه همکاران ما نسبت به مخاطب خود است. پادکست‌ها و پلتفرم‌های دیجیتال هم اگر پشتوانه پژوهشی داشته باشند، قطعا می‌توانند به عنوان بازو‌های رادیو فضای کار را غنی‌تر و پر محتواتر کنند.
این بازیگر می‌افزاید: حیف از صاحبان صدا‌های ماندگاری که برای ما خاطره ساختند و رفتند و ما هنوز دوست داشتیم این صدا‌ها را بشنویم. امیدوارم هوش مصنوعی باعث از بین رفتن اصالت‌ها نشود. ماندگاری صدای بزرگان به دلیل اصالتی بود که خودشان داشتند.
آسیبی به نام سیاست گذاری و برنامه ریزی غلط
مصطفی اعلمی نویسنده، تهیه کننده و کارگردان رادیو نیز می‌گوید: رادیو خراسان یک رادیوی قدیمی و با سابقه است؛ اما به طور کلی رسانه رادیو در کشور ما در مقایسه با سایر کشور‌ها آن گونه که باید خوب پیش نمی‌رود. وی مهم‌ترین آسیب رادیو را قدیمی ماندن سبک سیاست گذاری و برنامه ریزی در آن می‌داند و بیان می‌کند: در دنیا تعریف الگوی مصرف مخاطبان و شکل برنامه سازی تغییر کرده است. اکنون مخاطبان آن افراد دهه چهل و پنجاه نبوده و الگوی مصرف رادیو مانند دهه‌های یاد شده نیست. وقتی که سلیقه یک جامعه تغییر کرده، اما برنامه سازی و سیاست گذاری هنوز به همان شکل پیش می‌رود، طبیعی است که مخاطبان روز به روز کمتر شوند.
اکنون یک سؤال بسیار بزرگ وجود دارد و آن هم این است که وقتی تلویزیون و شبکه‌های اجتماعی وجود دارند و مردم در اندک زمانی می‌توانند از آن استفاده کنند، چرا یک نفر باید رادیو گوش کند؟
اعلمی با اشاره به اینکه رادیو نسبت به تغییر الگوی مصرف مخاطبان خود بی تفاوت بوده است، بیان می‌کند: به لحاظ قانونی در اختیار داشتن رادیو فقط از آن حاکمیت است. ما به دلیل آنکه بخش خصوصی و مردمی را نداریم تا با بخش دولتی رقابت کنند، تلاشی برای پیروز شدن در رقابت را هم نخواهیم داشت.
رادیو رسانه‌ای صوتی است و در این رسانه تقریبا ارتباط ما با دنیا قطع است، چون مخاطب ما زبان دیگری را بلد نیست و نمی‌تواند شبکه‌های بین المللی دیگر را بشنود آن را با شبکه‌های داخلی مقایسه می‌کند، در حالی که تلویزیون به دلیل اینکه رسانه‌ای تصویری است، حتی اگر نشنویم چه چیزی می‌گوید، برنامه آن را می‌بینیم و می‌توانیم زاویه تصویربرداری، رنگ، قاب بندی و بازی بازیگران را مشاهده و مقایسه کنیم.
این هنرمند هوش مصنوعی را یک تکنیک قلمداد می‌کند و می‌گوید: هوش مصنوعی صدا را شبیه سازی می‌کند، اما چون انسانی نیست، ظرافت‌ها و روح آن صدا را رعایت نمی‌کند و فقط شامل تقلید صداست، بنابراین فاصله زیادی برای رقابت با صدای اصلی دارد. البته با توجه به شتاب و سرعت خوب آن، به جایی می‌رسد که بسیار مورد توجه قرار می‌گیرد. اما اکنون برای رادیو چالش یا فرصت محسوب نمی‌شود.
اعلمی درباره پیشرفت رادیو در دنیای پر رقابت رسانه‌ای امروز بیان می‌کند: اولین راهکار خارج شدن رادیو از حالت صرفا دولتی، حکومتی و تبدیل به رادیو‌های متنوع است.
اکنون در استرالیا بیش از پنج هزار شبکه رادیویی داریم، مانند کانال‌های تلگرامی که در ایران نمی‌توان تعداد آن را شمرد، در ژاپن و آمریکا میزان مخاطبان رادیو بالای ۸۰ درصد مردم است. هرچه کشور‌ها پیشرفته‌تر و قوی‌تر هستند، تعداد مخاطبان آن‌ها در رادیو بیشتر است و رادیو در آنجا بیشتر رونق دارد. دومین کاری که می‌توان انجام داد این است که ارتباط دوسویه بین مخاطب و رادیو را حفظ کرد که در حال حاضر این ارتباط ناقص است.
مسئله بعدی کیفیت نیروی انسانی است؛ تا چهل سال پیش افرادی که در رادیو حضور داشتند بزرگانی همچون، هوشنگ ابتهاج، ملک الشعرای بهار، سعید نفیسی، روح ا... خالقی، فریدون مشیری، محمدرضا شجریان و... بودند. اما اکنون در رادیو اثری از فرهیختگان، اندیشمندان و بزرگان نمی‌بینیم یا به ندرت دیده می‌شوند.
این کارگردان بر توجه به تغییر سلیقه مخاطب تأکید و بیان می‌کند: اکنون ما برای سلیقه نسل جدید تقریبا هیچ برنامه‌ای نداریم. این در حالی است که درست به همین دلیل روز به روز بر تعداد مخاطبان پادکست‌ها افزوده می‌شود، زیرا تخصصی بوده و سیاست زده نیستند. یکی دیگر از دلایلی که برنامه‌های رادیو و تلویزیون به بالندگی نمی‌رسد، بودجه بندی خاص کارمندی و اداری است. یعنی تقریبا تفاوتی بین بودجه تولید برنامه خوب، متوسط و ضعیف وجود ندارد و این موضوع انگیزه نیروی انسانی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
